İşletme birleşmeleri, geçmişten bugüne reel sektörde hacimleri nispetinde gündem oluşturan ticari hamleler olmuştur. Büyük bir ticari grubun başka bir büyük ticari grubun paylarını satın alması, ülke gündemini dahi değiştirebilmektedir. Bu gibi önemli etkiler yaratabilen işlemlerin kamuya, gerçeğe uygun ve şeffaf bir şekilde açıklanması makroekonomik hayatın istikrarlı bir şekilde ilerlemesinin sağlanması adına önem arz etmektedir. Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’nın temel amacı, küresel düzeyde muhasebe ve finansal raporlama süreçlerinin yeknesak olarak yürütülmesi ve dünyanın herhangi bir noktasında üretilen finansal bilginin dünyanın başka bir noktasındaki finansal bilgi kullanıcısı tarafından kaliteli, anlaşılır ve güvenilir olarak okunabilmesinin sağlanmasıdır. Uluslararası Finansal Raporlama Standartları uyarınca işletme birleşmelerinin muhasebeleştirilmesi ve finansal tabloların konsolidasyonu uygulayıcıların kimi zaman zorlandıkları konulardır. Bu kitabın amacı, gerek akademisyenlerin ve üniversitelerde bu konuda eğitim alan öğrencilerin ve gerekse de iş hayatında Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’na göre raporlama yapan işletmelerin ilgili departmanlarında çalışan personelin ve bağımsız denetçilerin teknik gelişimine yardımcı olmaktır.
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ ................................................................................................................................... V
TEŞEKKÜR ........................................................................................................................... Vİİ
TABLO LİSTESİ .................................................................................................................... XV
ŞEKİL LİSTESİ ...................................................................................................................... XX
KISALTMALAR .................................................................................................................... XXİ
GİRİŞ ........................................................................................................................................ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
BİRLEŞME VE SATIN ALMA İŞLEMLERİ, TÜRKİYE’DE GEÇERLİ MEVZUAT
1.1. İşletmeler ile İlgili Temel Kavramlar .....................................................................................3
1.1.1. İşletme Tanımı ...........................................................................................................3
1.1.2. İşletmelerin Amaçları .................................................................................................4
1.1.3. İşletmelerin Sınıflandırılması ......................................................................................5
1.1.4. İşletmelerin Gelişim Aşamaları ...................................................................................6
1.2. Birleşme ve Satın Alma .......................................................................................................7
1.2.1. Birleşme ve Satın Alma Kavramları ............................................................................7
1.2.2. İşletme Birleşmelerinin Gerçekleştirilme Nedenleri ......................................................8
1.2.2.1. Büyümek .......................................................................................................9
1.2.2.2. Rekabeti Azaltmak ....................................................................................... 10
1.2.2.3. Sinerji Sağlamak .......................................................................................... 10
1.2.2.4. Faaliyetleri Çeşitlendirmek............................................................................ 11
1.2.2.5. Finansal Avantajlar Elde Etmek .................................................................... 11
1.2.2.6. Vergi Avantajlarından Yararlanmak ............................................................... 12
1.2.2.7. Yeni Teknoloji Elde Etmek ............................................................................ 12
1.2.2.8. Yönetimde Etkinlik Sağlamak ....................................................................... 13
1.2.2.9. Ölçek Ekonomilerinden Yararlanmak ............................................................ 13
1.2.3. İşletme Birleşmelerinin Sınıflandırılması ..........................................................14
1.2.3.1. Yatay Birleşmeler ......................................................................................... 14
1.2.3.2. Dikey Birleşmeler ......................................................................................... 15
1.2.3.3. Dairesel Birleşmeler ..................................................................................... 16
1.2.3.4. Karma Birleşmeler........................................................................................ 16
1.2.4. İşletme Birleşmelerine İlişkin Süreç .......................................................................... 16
1.2.4.1. Planlama ..................................................................................................... 17
1.2.4.2. Hedef Şirketin Analizi ve Değerlendirilmesi ................................................... 18
1.2.4.3. Müzakere ..................................................................................................... 20
1.2.4.4. Tamamlama ve Entegrasyon ........................................................................ 21
1.3. İşletme Birleşmelerine İlişkin Türkiye’de Geçerli Mevzuat ................................................... 22
1.3.1. Türk Ticaret Kanunu’nda İşletme Birleşmeleri ........................................................... 22
1.3.1.1. Türk Ticaret Kanunu Hakkında Genel Bilgiler ................................................ 22
1.3.1.2. Türk Ticaret Kanunu Açısından Birleşme Kavramı ve Türleri ......................... 25
1.3.1.3. Türk Ticaret Kanunu Açısından Birleşme İşlemleri ......................................... 27
1.3.2. Sermaye Piyasası Kanunu’nda İşletme Birleşmeleri .................................................. 32
1.3.2.1. Sermaye Piyasası Kurulu ............................................................................. 32
1.3.2.2. Sermaye Piyasası Kanunu ........................................................................... 34
1.3.2.3. Sermaye Piyasası Kanunu Açısından İşletme Birleşmeleri ............................ 35
1.3.3. Vergi Kanunlarında İşletme Birleşmeleri ................................................................... 39
1.3.3.1. Kurumlar Vergisi Kanunu Açısından İşletme Birleşmeleri ............................... 40
1.3.3.2. Gelir Vergisi Kanunu Açısından İşletme Birleşmeleri ..................................... 42
1.3.3.3. Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından İşletme Birleşmeleri......................... 43
1.3.3.4. Diğer Vergi Kanunları Açısından İşletme Birleşmeleri .................................... 43
İKİNCİ BÖLÜM
İŞLETME BİRLEŞMELERİNİN ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI
UYARINCA MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
2.1. Uluslararası Finansal Raporlama Standartları .................................................................... 45
2.1.1. Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı Kavramları .......................................... 45
2.1.1.1. Yerel Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı ....................................... 46
2.1.1.2. Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı ............................. 47
2.1.2. Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına İhtiyaç Duyulmasının Nedenleri ...... 47
2.1.3. Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Kronolojik Gelişimi ......................... 50
2.1.3.1. Dünyada Yaşanan Gelişim ........................................................................... 50
2.1.3.2. Türkiye’de Yaşanan Gelişim ......................................................................... 53
2.2. İşletme Birleşmeleri ile İlgili Standartlar .............................................................................. 60
2.2.1. UFRS 3 İşletme Birleşmeleri .................................................................................... 60
2.2.1.1. Standardın Tarihsel Gelişimi ......................................................................... 60
2.2.1.2. Kavramlar .................................................................................................... 62
2.2.1.3. Standardın Teorik Çerçevesi ........................................................................ 63
2.2.2. UFRS 10 Konsolide Finansal Tablolar ...................................................................... 79
2.2.2.1. Standardın Tarihsel Gelişimi ......................................................................... 79
2.2.2.2. Kavramlar .................................................................................................... 80
2.2.2.3. Standardın Teorik Çerçevesi ........................................................................ 81
2.2.3. UFRS 11 Müşterek Anlaşmalar .............................................................................. 103
2.2.3.1. Standardın Tarihsel Gelişimi ....................................................................... 103
2.2.3.2. Kavramlar .................................................................................................. 104
2.2.3.3. Standardın Teorik Çerçevesi ...................................................................... 105
2.2.4. UMS 28 İştiraklerdeki ve İş Ortaklıklarındaki Yatırımlar ........................................... 108
2.2.4.1. Standardın Tarihsel Gelişimi ....................................................................... 108
2.2.4.2. Kavramlar .................................................................................................. 109
2.2.4.3. Standardın Teorik Çerçevesi ...................................................................... 110
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÖRNEK UYGULAMALAR ..................................................................................................... 115
3.1. Uygulama 1 .................................................................................................................... 115
3.1.1. İlk Muhasebeleştirme ............................................................................................. 117
3.1.1.1. İşletme Birleşmesinin Tanımlanması ........................................................... 117
3.1.1.2. Edinen İşletmenin Tanımlanması ................................................................ 117
3.1.1.3. Birleşme Tarihinin Belirlenmesi ................................................................... 117
3.1.1.4. Tanımlanabilir Varlık ve Yükümlülüklerin Ölçülmesi ..................................... 118
3.1.1.5. Kontrol Gücü Olmayan Payların Belirlenmesi .............................................. 119
3.1.1.6. Transfer Edilen Bedelin Belirlenmesi........................................................... 119
3.1.1.7. Şerefiye veya Pazarlıklı Satın Alma Kârının Belirlenmesi ............................. 120
3.1.1.8. Muhasebeleştirme İşlemleri ........................................................................ 120
3.1.2. Sonraki Ölçüm ....................................................................................................... 124
3.1.2.1. Satın Alma Fiyatının Dağıtımı ..................................................................... 125
3.1.2.2. Nihai Şerefiyenin Hesabı ............................................................................ 127
3.1.2.3. PPA Farklarının Amortismanı ..................................................................... 128
3.1.2.4. Kontrol Gücü Olmayan Paylar .................................................................... 129
3.1.2.5. Dipnot Açıklamaları .................................................................................... 132
3.2. Uygulama 2 .................................................................................................................... 134
3.2.1. İlk Muhasebeleştirme ............................................................................................. 135
3.2.1.1. İşletme Birleşmesinin Tanımlanması ........................................................... 135
3.2.1.2. Edinen İşletmenin Tanımlanması ................................................................ 135
3.2.1.3. Birleşme Tarihinin Belirlenmesi ................................................................... 136
3.2.1.4. Tanımlanabilir Varlık ve Yükümlülüklerin Ölçülmesi ..................................... 136
3.2.1.5. Kontrol Gücü Olmayan Payların Belirlenmesi .............................................. 136
3.2.1.6. Transfer Edilen Bedelin Belirlenmesi........................................................... 137
3.2.1.7. Şerefiye veya Pazarlıklı Satın Alma Kârının Belirlenmesi ............................. 137
3.2.1.8. Muhasebeleştirme İşlemleri ........................................................................ 137
3.2.2. Sonraki Ölçüm ....................................................................................................... 140
3.2.2.1. Mal Satışı .................................................................................................. 141
3.2.2.2. Hizmet Satışı ............................................................................................. 144
3.2.2.3. Duran Varlık Satışı ..................................................................................... 145
3.2.2.4. Satın Alma Fiyatının Dağıtımı ..................................................................... 147
3.2.2.5. Nihai Şerefiye Hesabı ................................................................................. 148
3.2.2.6. Önceki Dönem Konsolide Finansal Tabloların Revizyonu ............................ 150
3.2.2.7. Cari Dönem Konsolide Finansal Tabloların Hazırlanması ............................ 152
3.2.2.8. Dipnot Açıklamaları .................................................................................... 157
3.3. Uygulama 3 .................................................................................................................... 166
3.3.1. 2020 Yılı Konsolidasyon İşlemleri ........................................................................... 168
3.3.1.1. Temettü Dağıtımı ....................................................................................... 169
3.3.1.2. Duran Varlık Satışı ..................................................................................... 169
3.3.1.3. Mal Satışı .................................................................................................. 171
3.3.1.4. Hizmet Satışı ............................................................................................. 172
3.3.1.5. Cari Hesaplar ............................................................................................. 173
3.3.1.6. Cari Dönem Konsolide Finansal Tabloların Hazırlanması ............................ 173
3.4. Uygulama 4 .................................................................................................................... 181
3.4.1. Transfer Edilen Bedelin Ölçümü ............................................................................. 183
3.4.2. Şerefiyenin Ölçümü ............................................................................................... 184
3.4.3. Konsolidasyon İşlemleri ......................................................................................... 185
3.4.4. Hisse Başına Kazanç ............................................................................................. 186
3.4.5. Kontrol Gücü Olmayan Paylar ................................................................................ 187
3.5. Uygulama 5 .................................................................................................................... 189
3.5.1. İlk Muhasebeleştirme ............................................................................................. 191
3.5.1.1. Tanımlanabilir Varlık ve Yükümlülüklerin Ölçümü ........................................ 191
3.5.1.2. UMS 21 Kur Değişiminin Etkileri ................................................................. 191
3.5.1.3. Kontrol Gücü Olmayan Payların Belirlenmesi .............................................. 198
3.5.1.4. Şerefiye veya Pazarlıklı Satın Alma Kârının Belirlenmesi ............................. 199
3.5.1.5. Muhasebeleştirme İşlemleri ........................................................................ 199
3.5.2. Sonraki Ölçüm ....................................................................................................... 202
3.5.2.1. Konsolidasyon İşlemleri .............................................................................. 203
3.6. Uygulama 6 ................................................................................................................210
3.6.1. Ortak Kontrole Tabi İşletme Birleşmeleri ................................................................. 211
3.6.2. Konsolidasyon İşlemleri ......................................................................................... 213
3.6.3. Dipnot Açıklamaları ................................................................................................ 216
SONUÇ .............................................................................................................................221
KAYNAKLAR ....................................................................................................................... 223
Sepete Ekle
