Bankalar, bir ülke ekonomisinde yerine getirdikleri çeşitli fonksiyonlarla çok önemli bir konuma sahiptirler. Kalkınmakta olan ülkelerin başlıca faaliyetlerini oluşturan sanayi yatırımlarının ve ihracata yönelik faaliyetlerin finansman talebini karşılayan bankalar, atıl durumlardaki tasarrufları ve diğer fonları, geniş ve çeşitli kaynak yaratma kapasiteleri sayesinde yatırımlarda ve ihracatta kullanılabilen uzun vadeli fonlara dönüştürebilirler.
Etkin bir iç denetim ve risk yönetim sistemi, banka yönetiminin en önemli unsuru ve aynı zamanda bankacılık faaliyetlerinin tam ve güvenli olarak sürdürülmesi için gerekli bir yapıdır. Güçlü bir iç denetim sistemi, bankanın amaçlarına ulaşılması, uzun dönemli kâr hedeflerinin gerçekleştirilmesi ve güvenilir mali ve idari raporlamanın sürdürülmesi için gereklidir. İç denetim sistemi aynı zamanda, bankaların hem ilgili yasa ve yönetmeliklere hem de kendi politika ve yöntemlerine uyumlu olarak faaliyet göstermesine ve bankanın ticari itibarını olumsuz etkileyebilecek beklenmedik risklerin en aza indirilmesine yardımcı olur.
Bu kitap, para ticareti işi ile uğraşan bankalarda etkin olarak işleyen bir iç denetim ve risk yönetim sisteminde bulunması gereken unsurları incelemektedir. Bu unsurların nasıl olması gerektiği bankacılık faaliyet yapısı paralelinde irdelenmeye çalışılmaktadır. Bu konuda bilgi sahibi olmak isteyen lisans ve lisansüstü öğrenciler ile diğer araştırmacıların faydalanabileceği bir kaynak olarak tasarlanmıştır. Bu çalışmanın hem literatüre hem de uygulayıcılara faydalı olması dileğiyle...

İÇİNDEKİLER

ÖN SÖZ ......................................................................................................................... iii
GİRİŞ .............................................................................................................................. 1
1. BÖLÜM
GENEL OLARAK DENETİM ............................................................................................... 5
1.1. Giriş............................................................................................................................. 5
1.2. Denetimin Tanımı ....................................................................................................... 6
1.3. Denetim Türleri .......................................................................................................... 7
1.3.1. Denetimin Amacı Yönünden Türleri ................................................................... 7
1.3.1.1. Mali Tablolar Denetim ........................................................................... 7
1.3.1.2. Uygunluk Denetimi (Düzenlilik, Usul Denetimi, Mali Denetim) ............. 8
1.3.1.3. Performans Denetimi (İşletme Denetimi, Faaliyet Denetimi) ................ 9
1.3.1.4. Ekonomik Denetim (Bütünleşik Denetim, Sistemci Denetim) ............. 10
1.3.2. Denetimin Statüsüne Göre Türleri ................................................................... 10
1.3.2.1. İç Denetim (Internal Auditing) ............................................................. 10
1.3.2.2. Dış Denetim (External Auditing) .......................................................... 12
1.4. Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları .............................................................. 15
1.4.1. Genel Standartlar ............................................................................................. 16
1.4.1.1. Mesleki Eğitim ve Deneyim .................................................................. 16
1.4.1.2. Bağımsızlık ve Tarafsızlık ...................................................................... 17
1.4.1.3. Mesleki Özen ....................................................................................... 17
1.4.2. Çalışma Sahası Standartları .............................................................................. 18
1.4.2.1. Planlama ve Gözetim ........................................................................... 18
1.4.2.2. İç Kontrolün İncelenmesi ..................................................................... 19
1.4.2.3. Kanıt Toplama ...................................................................................... 20
1.4.3. Raporlama Standartları .................................................................................... 22
1.4.3.1. Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine Uyum ................................ 22
1.4.3.2. Devamlılık ............................................................................................ 23
1.4.3.3. Açıklayıcı Bilgiler .................................................................................. 23
1.4.3.4. Denetçi Görüşü .................................................................................... 24
1.5. Denetimin Süreçleri .................................................................................................. 25
1.5.1. Veri Sağlama .................................................................................................... 25
1.5.2. Karar Alma ....................................................................................................... 25
1.5.3. Planlama .......................................................................................................... 26
1.5.4. Organizasyon ................................................................................................... 26
1.5.5. İletişim ............................................................................................................. 27
1.5.6. Etkilenme ......................................................................................................... 27
1.5.7. Koordinasyon ................................................................................................... 27
1.5.8. Düzeltici Önlemlerin Alınması .......................................................................... 28
1.6. Denetçi Türleri .......................................................................................................... 28
1.6.1. Bağımsız Denetçiler .......................................................................................... 28
1.6.2. İç Denetçiler ..................................................................................................... 29
1.6.3. Kamu Denetçileri ............................................................................................. 30
1.7. Özet .......................................................................................................................... 31
2. BÖLÜM
İÇ DENETİM VE RİSK YÖNETİMİ AÇISINDAN BANKALAR VE KARŞILAŞILAN SORUNLAR ... 33
2.1. Giriş........................................................................................................................... 33
2.2. İç Denetim Kavramı .................................................................................................. 34
2.3. İç Denetimin Amacı ve İç Denetimi Gerektiren Nedenler ........................................ 36
2.3.1. Sorumluluk ve Hesap Verebilme ...................................................................... 36
2.3.2. Vekalet Teorisi ................................................................................................. 37
2.3.3. Yönetime Danışmanlık ve Yardım .................................................................... 38
2.3.4. Tasarruf İhtiyacı ............................................................................................... 38
2.3.5. Hileli İşlemlere Karşı Korunma İhtiyacı ............................................................ 38
2.4. İç Denetim Faaliyetinin Nitelikleri ............................................................................ 39
2.4.1. Sistematik ve Nesnel Onay............................................................................... 39
2.4.2. Tüm İşlemler .................................................................................................... 40
2.4.3. Doğru ve Güvenilir Bilgi.................................................................................... 40
2.4.4. Risklerin Tanımlanması ve En Aza İndirilmesi .................................................. 40
2.4.5. Hukuka ve İşletme İçi Kural ve Usullere Uygunluk ........................................... 41
2.4.6. Kaynakların Etkin ve Verimli Olarak Kullanılması ............................................. 41
2.4.7. İşletmenin Amaçlarına Etkin Bir Şekilde Ulaşması ........................................... 41
2.5. Bankanın Tanımı ....................................................................................................... 41
2.6. Banka İşletmelerinin Fonksiyonları ........................................................................... 42
2.6.1. Kaynak Sağlama Fonksiyonu ............................................................................ 43
2.6.2. Fon Kullanma Fonksiyonu ................................................................................ 43
2.6.3. Kaydi Para Oluşturma Fonksiyonu ................................................................... 44
2.6.4. Hizmet Fonksiyonu........................................................................................... 44
2.7. Bankacılığın Risk Yapısı ve Banka Faaliyetlerindeki Sınırlandırmalar ........................ 45
2.7.1. Banka İşletmelerini Karşılaştığı Riskler ............................................................. 45
2.7.1.1. Kredi Riski ............................................................................................ 46
2.7.1.2. Faiz Oranı Riski ..................................................................................... 47
2.7.1.3. Likidite Riski ......................................................................................... 48
2.7.1.4. Piyasa Riski ........................................................................................... 50
2.7.1.5. Kur Riski ............................................................................................... 50
2.7.1.6. Sermaye Yetersizliği Riski ..................................................................... 51
2.7.1.7. Faaliyet Riski ........................................................................................ 51
2.7.1.8. Suistimal Riski ...................................................................................... 52
2.7.1.9. Ülke Riski .............................................................................................. 53
2.7.2. Banka Faaliyetlerindeki Sınırlandırmalar ......................................................... 53
2.7.2.1. Pazardaki Sınırlandırmalar ................................................................... 53
2.7.2.2. Sosyal Sınırlandırmalar......................................................................... 54
2.7.2.3. Yasal Düzenlemelere Bağlı Sınırlandırmalar ........................................ 54
2.8. Bankacılık Sektöründe Risk Yönetimi ve Beklentiler ................................................. 55
2.8.1. Bankalar Kanunu ve Risk Yönetimi ................................................................... 56
2.8.2. Finansal Risk ve Yönetimi ................................................................................. 57
2.8.3. Risk Yönetim Politikasından Beklentiler ........................................................... 61
2.9. Banka İşletmelerinde İç Denetim İlke ve Esasları ..................................................... 64
2.9.1. Banka İşletmelerinde İç Denetimin Önemi ve Amaçları .................................. 66
2.9.2. Banka İşletmelerinde İç Denetim İlkeleri ......................................................... 66
2.9.2.1. Süreklilik ............................................................................................... 67
2.9.2.2. Bağımsız İşlev ....................................................................................... 67
2.9.2.3. Denetim Tüzüğü ................................................................................... 67
2.9.2.4. Yansızlık ................................................................................................ 67
2.9.2.5. Profesyonel Yeterlilik ........................................................................... 68
2.9.2.6. Faaliyetin Kapsamı ............................................................................... 68
2.9.3. Banka İşletmelerinde Etkin Bir İç Kontrol Sistemine
İhtiyaç Duyulmasının Nedenleri ...................................................................... 68
2.10. Bankalarda İç Denetim Sisteminin Temel Unsurları ............................................... 71
2.10.1. Banka Yönetiminin Gözetimdeki Rolü ve Kurum İçi Denetim Kültürü ........... 71
2.10.1.1. Banka Yönetim Kurulunun Rolü ......................................................... 72
2.10.1.2. Banka Üst Düzey Yönetiminin Rolü .................................................... 73
2.10.1.3. Denetim Kültürü ................................................................................ 73
2.10.2. Risk Tespiti ve Değerlendirme ....................................................................... 75
2.10.3. Denetim İşlevi ve Görev Dağılımı ................................................................... 76
2.10.4. Bilgi ve İletişim ............................................................................................... 79
2.10.5. İzleme Faaliyetleri ve Denetim Sisteminde Hataların Düzeltilmesi ............... 81
2.11. Türk Bankacılık Sektöründe Etkin Bir İç Denetim ve Risk Yönetim Sistemi
Uygulamasında Karşılaşılan Sorunlar ....................................................................... 83
2.11.1. Enflasyon ve İstikrar Kararlarına Bağlı Sorunlar ............................................. 84
2.11.2. Yüksek Kaynak Maliyeti.................................................................................. 85
2.11.3. Bankacılık Sektörünün Düzenlenmesinden Kaynaklanan Sorunlar ................ 87
2.11.4. Özkaynak Sorunu ........................................................................................... 88
2.11.5. Hızlı Teknolojik Gelişmelere Bağlı Sorunlar .................................................... 89
2.11.6. Ticari Bankaların Kaynaklarının Dönüşüm Hızının Düşük Olması ................... 90
2.11.7. Bankların Açık Pozisyon Sorunu ..................................................................... 90
2.11.8. Bankacılık Sektöründe Gözetim ve Denetimin Yetersiz Olması ..................... 91
2.11.9. Devlet Kaynaklı Sorunlar ................................................................................ 92
2.11.10. Grup veya Holding Bankacılığından Kaynaklanan Sorunlar ......................... 93
2.12. Özet ........................................................................................................................ 94
3. BÖLÜM
BANKACILIK GÖZETİM VE DENETİM FAALİYETLERİNDE
SEÇİLMİŞ ÜLKE UYGULAMALARI ................................................................................... 95
3.1. Giriş........................................................................................................................... 95
3.2. Fransa’da Bankacılık Gözetim ve Denetim Faaliyetleri ............................................. 96
3.2.1. Kurumsal Denetim Organları ........................................................................... 96
3.2.2. Operasyonel Denetim Organları .................................................................... 101
3.3. Almanya’da Bankacılık Gözetim ve Denetim Faaliyetleri ....................................... 102
3.3.1. Federal Bankacılık Gözetim Bürosu ............................................................... 102
3.3.1.1. Organizasyon ..................................................................................... 103
3.3.1.2. Merkez Bankası ile İlişkiler ................................................................. 103
3.3.1.3. Büro‘nun Yetkileri (www.hans.engelbrectht.com/banksys. htm.) .... 104
3.3.1.4. Avrupa Toplulukları Komisyonu ile İlişkiler ........................................ 106
3.4. İngiltere’de Bankacılık Gözetim ve Denetim Faaliyetleri ........................................ 106
3.4.1. Merkez Bankası .............................................................................................. 107
3.4.2. Hazine ............................................................................................................ 107
3.4.3. Mali Hizmetler Otoritesi (FSA) ....................................................................... 107
3.5. Kore’de Bankacılık Gözetim ve Denetim Faaliyetleri .............................................. 109
3.5.1. Mali Denetim Komisyonu (Financial Supervisory Commission-FSC) .............. 109
3.5.2. FSC‘nin İdari Yapısı ......................................................................................... 111
3.5.3. SFC‘nin İdari Yapısı ......................................................................................... 112
3.5.4. FSB‘nin İdari Yapısı ......................................................................................... 112
3.6. Avustralya’da Bankacılık Gözetim ve Denetim Faaliyetleri .................................... 113
3.7. Özet ........................................................................................................................ 115
4. BÖLÜM
BASEL KRİTERLERİNİN İÇ DENETİM VE RİSK YÖNETİMİ AÇISINDAN
TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNE ETKİLERİ ..................................................................... 119
4.1. Giriş......................................................................................................................... 119
4.2. Basel Sermaye Yeterliliği Standartları ve Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Etkileri ..... 120
4.2.1. Bankacılık Sektörüne İlişkin Düzenlemelerin Nedenleri ................................ 121
4.2.2. Bir Düzenleme Aracı Olarak Sermaye Yeterliliği ............................................ 125
4.2.3. Bankacılık Düzenlemeleri Konusunda Uluslararası Bütünleşmenin
İlk Adımları .................................................................................................... 126
4.2.4. Sermaye Yeterliliği Konusunda Yaşanan Uluslararası İşbirliği ........................ 127
4.3. Basel I Kriteri ........................................................................................................... 128
4.3.1. Sermayenin Bileşenleri .................................................................................. 129
4.3.2. Bilanço Aktiflerine Uygulanan Risk Katsayıları ............................................... 131
4.3.3. Bilanço Dışı Aktiflere Uygulanan Risk Katsayıları ........................................... 133
4.3.4. Hedeflenen Standart Oran ve Basel Standardının Uygulanması .................... 134
4.3.5. Basel I Kriterinn Piyasa Riskini Kapsayacak Şekilde Değiştirilmesi ................. 136
4.3.5.1. Standart Yaklaşım .............................................................................. 137
4.3.5.2. Bankaların İçsel Risk Ölçüm Modellerinin Kullanılması Yaklaşımı ...... 141
4.4. Basel II Kriterleri ..................................................................................................... 145
4.4.1. Minimum Sermaye Gerekliliği ........................................................................ 150
4.4.2. Gözetim Uygulamaları ................................................................................... 156
4.4.3. Piyasa Disiplini ............................................................................................... 157
4.5. Basel I ve Basel II Kriterleri Çerçevesinde Türk Bankacılık Sektörü ........................ 158
4.5.1. Türk Bankacılık Sisteminde Basel I Kriteri Uygulanana Kadar
Yürürlükte Olan Düzenlemeler ...................................................................... 159
4.5.2. Basel I Kriterinin Türk bankacılık Sistemine Uyarlanması .............................. 161
4.5.2.1. Sermaye Yeterliliği Konusunda 1989-2001 Tarihleri
Arasında Yapılan Düzenlemeler ........................................................ 161
4.5.2.2. BDDK’nın Kurulmasından Sonra Sermaye Yeterliliği
Konusunda Yapılan Düzenlemeler .................................................... 165
4.5.3. Basel II’nin Türk Bankacılık Sistemine Etkisi ................................................... 167
4.5.4. Bankaların İç Denetim ve Risk Yönetimi Sistemleri Hakkında Yönetmelik ..... 170
4.6. Basel III Kriterleri .................................................................................................... 173
4.6.1. Basel III Kriterleri ve Türk Bankacılık Sisteminde Uygulama Süreci ............... 174
4.6.2. Basel III Kriterlerinin Uygulanma Sürecine İlişkin Endişeler ........................... 177
4.6.3. Basel III ve Türk Bankacılık Sistemine Etkileri ................................................ 178
4.7. Özet ........................................................................................................................ 180
SONUÇ ....................................................................................................................... 183
KAYNAKÇA ................................................................................................................. 185

Barkod

: 9786253982003

Yayınevi

: Nobel Akademik Yayıncılık

---

ISBN

: 9786253982003

Dili

: Türkçe

---

Basım Yeri

: Ankara

Baskı Sayısı

: 1. Baskı

---

Diğer

: